Monday 2 December 2013

سرونوقڽ بلاجر جاوي



ساي سرونوق بلاجر جاوي



ماري كيت برسام-سام بلاجر جاوي





post by MOHD RAFI BIN SARANI

Thursday 28 November 2013

سجاره  توليسن جاوي



توليسن جاوي مولا بركمبڠ د تانه ملايو سجق كداتاڠن اسلام ڤد ابد 10 منروسي اكتيۏيتي ڤرداڬڠن عرب يڠ داتڠ برنياڬ د كڤولاوان ملايو. ڤركمبڠن توليسن جاوي د نوسنتارا اداله سإيريڠ دڠن ڤڽيبارن اڬام اسلام يڠ منجادي ڤڬاڠن اورڠ ملايو ﴿هشيم حاج موسى، 1995﴾. سلاين منجالنكن اكتيۏيتي ڤرنياڬان، ڤنياڬ عرب جوڬ مڽيباركن دعوة اسلام. انتارا كسن ڤڽيبارن دعوة اسلاميه اياله ڤڠڬونأن حروف-حروف عرب سباڬاي ميديوم اونتوق بركومونيكاسي د تانه ملايو ﴿همدان عبد رحمن،1999﴾. توليسن يڠ دڤركنلكن كڤد ڤندودوق نوسنتارا اداله حروف-حروف عرب اتاو سكارڠ اين دكنلي دڠن نام توليسن جاوي. ڤد ابد ك سبلس هيڠڬ ك امڤت بلس، توليسن جاوي دڬوناكن دڠن ملواس د سلوروه تانه ملايو دان نوسنتارا ﴿محمد الوي يوسف، 2005﴾. اورڠ ملايو يڠ چليق حروف ڤد وقتو ايت مروڤاكن ڬولوڠن يڠ چليق جاوي.
برداسركن سجاره بهاس ملايو ﴿كڠ يوڠ سيوچق، 1990﴾ ڤركاتان “جاوي“ ﴿جاوي﴾ برأصل درڤد بهاس عرب “جاواه“ ﴿جاوة). كمودين، اورڠ ملايو مڽلارسكن ڤركاتان-ڤركاتان عرب ترسبوت اڬر سسواي دڬوناكن دالم بهاس ملايو. برداسركن چاتتن سجاره ملايو ﴿هشيم حاج موسى، 1999﴾ ڤركاتان جاوي اداله داداڤتاسيكن اوليه بهاس ملايو درڤد توليسن عرب. كمودينڽ دبوات ببراڤ ڤڽلساين دان تمبهن اڬر كڬونأن توليسن اين منجادي منتڤ سباڬاي ميديوم اساس كومونيكاسي برتوليس سڤرتي يڠ كيت فهمي سكارڠ اين. برداسركن كات ادجيكتيف دالم بهاس عرب، ڤركاتان جاواه اتاو جاوي مروجوق كڤد سموا بڠسا دان قوم يڠ منجادي ڤريبومي د اسيا تڠڬارا ماله مرڠكومي سلوروه رومڤون بڠسا ملايو، چمڤا، ڤط، اچيه، جاوا، مينڠكاباو، مندااليڠ، سوندا، بوڬيس، بنجر، لومبوك، فيليفينا دان نڬري-نڬري لاين ﴿محمد الوي يوسف، 2005﴾.
اوليه سبب ايتوله، مك ڤارا علماء دري اسيا تڠڬارا سريڠ ملتقكن نام الجاوي سباڬاي ڬلرن، ڤد هوجوڠ نام مريك سكاليڤون مريك ترديري درڤد سوكو بڠسا برلاينن سڤرتي شيخ عبدالراوف الفنسوري الجاوي، شيخ عبدالصمد الفاليمبني الجاوي، شيخ داود الفطاني الجاوي دان لاين-لاين ﴿اسماعيل حسين، 1981﴾. سلاين ايت، كات جاوي دڬوناكن جوڬ اونتوق اوڠكاڤن-اوڠكاڤن سڤرتي بهاس جاوي، ماسوق جاوي دان بڠسا جاوي. سمڤأي كيني اورڠ-اورڠ ۏيتنام مناماكن اورڠ د كڤولاوان نوسنتارا سباڬاي اورڠ جاوا ﴿امت جوهري موعين، 1996﴾. اصطلاح “توليسن جاوي“ هاڽ دكنلي د مليسيا، سيڠاڤورا، تايلاند سلتن دان بروني دارالسلام دان سري  لغكا ﴿ باڬي رومڤون ملايو﴾. توليسن جاوي د إندونيسيا تركنل دڠن نام “توليسن ملايو حروف عرب“ اتاو “توليسن ملايو عرب "
ڤڠڬونأن جاوي ﴿اتاو اڤ سهاج اصطلاح يڠ سمعنا دڠنڽ﴾ دڬوناكن د باڽق تمڤت د اسيا تڠڬارا. توليسن جاوي بوكن هاڽ دڬوناكن اوليه اورڠ ملايو اونتوق بهاس ملايو تتاڤي جوڬ اوليه سوكو-سوكو بڠسا ملايو يڠ لاين. انتارا سوكو بڠسا ملايو يڠ مڠڬوناكنڽ اياله چمڤا د ايندو-چينا، ڤطاني د سلاتن تايلاند، جاوا، بنجر، بوڬيس، اچيه، مينڠكاباو، بڠكولو دان جوڬ لاين-لاين ﴿لطيف ابس ايت. ال، 1979﴾. باڬي توليسن جاوا يڠ مڠڬوناكن حروف عرب دكنل دڠن نام اتاو توليسن ڤيڬون، يڠ سكارڠ اين ماسيه دڤاكاي اتاو دڬوناكن اونتوق منوليس كتاب-كتاب تراوتما يڠ دڬوناكن د ڤسانترن-ڤسانترن اتاو ڤوندوق-ڤوندوق ڤڠاجين اڬام د جاوا. چونتوهڽ اياله كتاب تفسير الابريز دان المونجييت بهاس جاوا ﴿امت جوهري موعين 1996: 18﴾.
. توليسن جاوي دالم سجاره بهاس ملايو
اهلي سجاره مناماكن بهاس ملايو يڠ دتوتوركن ڤد زمان دهولو سباڬاي بهاس ملايو كونو دان ڤركمبڠن بهاس ايتوله يڠ موجودكن بهاس ملايو. ڤارا سرجان سڤرتي سويفت، ڤركينسون، نيلسون، ويلسون دان لاين-لاين ﴿سيدق سنيفف ايت.ال ، 2007﴾ ممڤرچايأي بهاوا بهاس ملايو كونو ايت سوده ممڤوڽاءي حروف دان سيستم توليسن سجق زمان اول ڤرتومبوهنڽ ﴿سيد ناقوابالاتس، 1990﴾. توليسن كونو اين، يڠ دڤرچايأي سأكن-اكن توليسن رنچوڠ سڤرتي يڠ ترداڤت د سومترا دان توليسن كاوي يڠ ترداڤت د جاوا، دكاتاكن برأصل درڤد توليسن كمڤوچيا ڤوربا. توليسن ايت تيدق داڤت كيت واريثي كران باهن يڠ دجاديكن كرتس ڤد زمان ايت تيدق برتاهن لاما دان اورڠ-اورڠ دهولو كورڠ برمينت اونتوق مڽيمڤنڽ. لبيه-لبيه لاڬي ببراڤ مالاڤتاك سجاره سڤرتي ڤمبيناسأن سچارا سڠاج تله دلاكوكن اوليه كالڠن ايستان ترهادڤ سڬالا سسواتو يڠ برباو هيندو د ڤريڠكت اول ڤركمبڠن اسلام د كڤولاوان اين ﴿هشيم حاج موسى، 1999﴾.
وليه سبب كوجودن حروف دان سيستم توليسن بهاس ملايو ڤد زمان اول ڤرتومبوهنڽ ايت، سقدر اڠڬڤن اهلي سجاره، داڤت دروموسكن بهاوا بهاس ملايو بوكن بهاس يڠ ڤنتيڠ تتاڤي “هاڽله مروڤاكن ساتو درڤد لبيه كورڠ 200 بهاس دالم كڤولاوان ملايو سهاج“. ڤركمبڠن بهاس ملايو كونو داڤت دأڠڬڤ برمولا ڤد ابد كتوجوه ماسيحي ﴿هشيم حاج موسى، 1997﴾. اد امڤت باتو برسورت تيڠڬالن ابد اين. باتو برسورت يڠ ڤرتام، دجومڤأي د كدوكن بوكيت د كاكي بوكيت سيڬونتڠ، برتاريخ 683 ماسيحي; باتو برسورت يڠ كدوا دجومڤأي د تالڠ تووو، ڤلامبڠ، برتاريخ 684 ماسيحي; باتو برسورت يڠ كتيڬ دجومڤأي د كارڠ براهي، جمبي، برتاريخ 686 ماسيحي; دان باتو برسورت يڠ كامڤت دتموقن د كوتا كاڤور، بڠكا، برتاريخ 686 ماسيحي جوڬ. كسموا باتو برسورت ايت ترتوليس دڠن حروف ڤالي ﴿ڤللاۏا﴾ ايايت حروف اورڠ ڤللاۏا د سلاتن اينديا ﴿هشيم حاج موسى، 1992،1992﴾. بهاس يڠ ترداڤت ڤد باتو-باتو برسورت ايت ترلالو جاوه بربيذا درڤد بهاس ملايو كيني. ڤارا سرجان مڠڠڬڤڽ سباڬاي چونتوه بهاس ملايو كونو. سبواه باتو برسورت لاڬي دجومڤأي د ڬنداسولي، جاوا تڠه. باتو برسورت ايت دتوليس دڠن حروف ناڬيري. حروف اين برأصل دري اوتارا اينديا دان ممڤوڽاءي هوبوڠن راڤت دڠن اڬام بوذا. باتو برسورت ايت دأڠڬڤ سباڬاي ڤڽات" بتاڤ جاوهڽ ڤڠاروه بهاس ملايو كتيك ايت، سهيڠڬ سوده سمڤأي كتڠه-تڠه ڤولاو جاوا، ساتو تمڤت يڠ بهاس دايرهڽ امت برلاينن سام سكالي ".
باتو-باتو برسورت د اتس ممڤرليهتكن بهاوا بهاس ملايو كونو مڠڬوناكن توليسن يڠ دباوا دري اينديا. باتو برسورت برتاريخ 1356 ماسيحي يڠ دتموكن د ڤاڬر رويوڠ دان باتو برسورت ﴿نيسن﴾ برتاريخ 1380 ماسيحي د ميڽ توجوه، اچيه، منونجوقكن بهاوا توليسن ايت موڠكين دڬوناكن هيڠڬ ابد كامڤت بلس. چاتتن ڤڠمبارا چينا ڤولا، سڤرتي ا -ثيڠ يڠ ڤرنه سيڠڬه د سريويجيا ڤد تاهون 672 ماسيحي، سرتا ببراڤ بوقتي سجاره يڠ لاين، منونجوقكن وجودڽ كات ملايو ﴿مو-لو-يو﴾ دان لواسڽ ڤڠڬونأن بهاس ملايو كونو سجق ابد كتوجوه لاڬي. اوليه سبب حال اين جوڬله مك سرجان-سرجان كيت برڤنداڤت بهاوا بهاس ملايو سوده منجادي بهاس ڤرانتارأن ﴿ليڠڬوا فرنچ﴾ لبيه اول دري كورون كتيڬ بلس. ڤروفيسور اسماعيل حسين ممبوات كسيمڤولن :
 " مك داڤتله كيت اڠڬڤ سباڬاي ساتو حال يڠ ڤستي، بهاوا دالم ابد كتوجوه دان دالم ابد-ابد برايكوتڽ، بهاس ملايو سوده داڤت دان ميمڠ دڬوناكن سباڬاي بهاس ڤڠنتر كبودايان، سداڠ دالم حال-حال ترتنتو دڤرڬوناكن جوڬ بهاس ايت اونتوق كڤرلوان سدميكيان د دائرة – دائرة  يڠ بوكن ترماسوق  دائرة  بهاس ملايو يڠ سبنرڽ "
باڬايماناڤون، كڽاتأن د اتس تيدق منونجوقكن كڤد كيت كتيڠڬين بهاس ملايو كتيك مڠڬوناكن حروف يڠ دباوا دري اينديا ايت. باتو نيسن ميڽ توجوه يڠ برتاريخ 1380 ماسيحي دان ماسيه مڠڬوناكن حروف ڤللاۏا، موڠكين ممبوقتيكن بهاوا بهاس ملايو سوده بڬيتو تيڠڬي سهيڠڬ داڤت منجادي بهاس ڤڽاتأن ڤويسي يڠ هالوس“ تتاڤي تيدقله سبنديڠ دڠن موتو بهاس ڤد باتو برسورت ترڠڬانو، يڠ 83  تاهون لبيه اول درڤد باتو نيسن ميڽ توجوه. ڤنموان ايت اداله لبيه دكت دڠن ڬاي بهاس ملايو كيني دان كملايوان بهاسڽ جوڬ جلس. سباليقڽ، ڬاي بهاس يڠ ترداڤت ڤد باتو نيسن ميڽ توجوه اياله ڬاي بهاس ڤرا-اسلام. لبيه مناريق لاڬي اڤابيلا كيت فيكيركن ڤنداڠن ڤروفيسور سيد محمد ناڬويب الاتتس ﴿1990﴾ يڠ مڠاتكن بهاوا سبلوم اسلام تيبا د كڤولاوان ملايو، تياد ترداڤت سواتو بهاس عموم يڠ داڤت دڬلر بهاس ملايو. ترداڤت ڤنداڤت لاين مڠاتكن اورڠ ملايو سبلوم كداتاڠن اسلام دكاتڬوريكن سباڬاي بوتا حروف. منوروت بلياو :
 " بهاس ‘ملايو كونو' يڠ دفيكيركن اورڠ ايت سبنرڽ تياد داڤت دروموسكن سباڬاي ملايو، كران زمان ايت نمڤقڽ بلوم تيمبول كونسيڤ بهاس ملايو. ڤراسستي-ڤراسستي كالا سبلوم اسلام تياد ممبري كسيمڤولن يڠ چوكوڤ دان جلس ترهادڤ بنتوق صفة بهاس اورڠ ملايو; هاڽ سأوله-اوله توليسن-توليسن يڠ ترڤاهت ڤدڽ، اداله بنتوق صفة بهاس چمڤوران بهاس ڤالي دان لاين-لاين يڠ موڠكين ڤولا مروڤاكن بهاس ڬولوڠن ترتنتو يڠ تياد ممبايڠكن بهاس اورڠ سهاري-هاري.نمڤقڽ بسر ڤولا كموڠكينن بهاوا ڤد زمان ڤرا- اسلام تياد ترداڤت ساتو توليسن توڠڬل، ساتو ابجد، يڠ مڽاتو ڤادو سرتا دڠن كوكوهڽ مڠيكت بهاس مليڤوتي ڬولوڠن-ڬولوڠن يڠ داڤت دبري ڬلرن ملايو "
ڤنموان باهن سجاره اين منجلسكن تنتڠ كدودوقكن بهاس ملايو سرتا توليسنڽ سبلوم كمونچولن توليسن جاوي. ڤرتام، بهاس ملايو مولا تومبوه ڤد ابد كتوجوه ماسيها. كدوا، ابد كتوجوه هيڠڬ ابد كدوا بلس مروڤاكن تاهڤ ڤركمبڠنڽ سچارا ايۏولوسي. ڤد تاهڤ اين بهاس ملايو بركموڠكينن منجادي بهاس ڤرانتارأن د كڤولاوان ملايو تتاڤي بلوم داڤت مڽاءيڠي بهاس جاوا يڠ تربوقتي لبيه ماجو. والاوڤون بهاس ملايو بلوم داڤت مڽاتوكن ڤلباڬاي بهاس دائره يڠ ترداڤت د كڤولاوان اين، بهاس ملايو برمولا، سچارا ايۏولوسي، منجادي بهاس علمو ڤڠتاهوان تتاڤي بلوم بوليه دأڠڬڤ سباڬاي بهاس علمو ڤڠتاهوان يڠ سبنرڽ. كتيڬ، بهاس ملايو مڠڬوناكن برباڬاي-باڬاي توليسن تتاڤي بلوم ممڤوڽاءي ساتو سيستم توليسن يڠ ڤركتيس ﴿ايدور دجامريس، ﴿1980﴾ دان اسماعيل حسين، ﴿1981﴾.
كمونچولن توليسن جاوي ممبوك لمبارن بارو دالم سجاره بهاس ملايو. سبواه باتو برسورت دجومڤأي ڤد تاهون 1899 مسيحي د سوڠاي تراسات، كيرا-كيرا، 32 كيلوميتر دري موارا سوڠاي ترڠڬانو. ڤد باتو ايت ترڤاهت حروف عرب-ملايو دأڠڬڤ توليسن جاوي ترتوا د اسيا تڠڬارا. باتو برسورت ايت برتاريخ جمعة، 4 رجب 702 هجرة برسمأن دڠن 22 فيبرواري 1303 مسيحي. كاندوغن باتو برسورت ايت برتوليس ڤڠعمومن سڤولوه فصل “شرط اوندڠ-اوندڠ“. ڤڠعمومن ايت دمولاكن دڠن ڤراشتهارن سوڤاي سموا راج دان اورڠ بسر يقين دان برڤڬڠ تڬوه ڤد اڬام اسلام دان اجرن رسول الله (ص) .
ڤنموان اين برمعنا، سبلوم تاهون 1303 مسيحي، سكوراڠ-كورڠڽ د ترڠڬانو، سوده اد اورڠ يڠ مڠتاهوي اتاو بوليه ممباچ توليسن جاوي. ڤركارا اينيله داڤت دروموسكن بهاوا ڤنوليسن بهاس ملايو تله مڠالمي ببراڤ ڤروبهن دان مڠڬوناكن ببراڤ جنيس حروف يڠ ساليڠ برڬنتي. توليسن يڠ مولا دڤاكاي اداله توليسن ڤللاۏا يڠ برأصل دري اينديا. توليسن ڤللاۏا اين كمودين مڠالمي ڤروبهن. اوليه ايت، تيمبول جنيس-جنيس توليسن سڤرتي برايكوت توليسن رنچوڠ، توليسن ڤللاۏا، توليسن كاوي، توليسن جاوي، دان توليسن رومي ﴿هشيم حاج موسى، 1996﴾.
منوروت امت جوهاري موعين ﴿1996﴾ توليسن جاوي تله دڬوناكن اوليه اورڠ ملايو دالم برباڬاي-باڬاي جنيس لاڤڠن دان كڬياتن ڤنوليسن. بهكن اونتوق كسنين جوڬ توليسن اين دڬوناكن، ايايت ڤد سني خط باڬي مڠهياسي محراب، د دينديڠ دالم مسجد، باتو نيسن دان سأومڤاماڽ. دالم سجاره ملايو ﴿هشيم موسى، 1996﴾ دچاتتكن بهاوا توليسن جاوي تله دڬوناكن اونتوق ڤركارا برايكوت :
1.ڤراسستي اتاو باتو برسورت. چونتوهڽ ڤراسستي ترڠڬانو يڠ تله دتموي د سوڠاي تراسات، كوالا بيرڠ، هولو ترڠڬانو ..
 باتو هيدوڤ. توليسن اين ترداڤت ڤد باتو هيدوڤ يڠ دتموي د ڤڠكالن كمڤاس،نڬري سمبيلن . . 2

3. باتو نيسن. اين باڽق ترداڤت د برباڬاي-باڬاي تمڤت بكس برديريڽ كراجأن- كراجأن اسلام ڤد زمان سيلم .
4. مات واڠ، تراوتما واڠ امس دان ڤيرق. ڤد مات واڠ اين داوكير نام راج ملايو يڠ ممرينته دڠن مڠڬوناكن توليسن جاوي
سڤرتي نام سلطان موزففر شاه، منصور شاه دان لاين-لاين.
5. سورت كيريمن انتارا راج. اين باڽق دبوات بوكن سهاج انتارا راج ملايو تتاڤي جوڬ  دڠن راج-راج
 د تمڤت لاين سڤرتي راج ملايو دڠن راج البرتغال اتاو راج ايڠڬريس اتاو راج-راج لاين .
6. كتاب دان بوكو. جنيس اين يڠ ڤاليڠ باڽق ترداڤت سام اد دالم بنتوق مانوسكريڤ ﴿برتوليسن تاڠن﴾ اتاو چڤ باتو.
7. سورت-سورت ڤرجنجين انتارا راج دان نڬارا د عالم ملايو.
8. چاتتن-چاتتن ڤميليكن دان ڤرداڬڠن تراوتما د ڤلابوهن دان كاڤل-كاڤل ڤرداڬڠن.
9. سورت خبر دان مجله سڤرتي سورت خبر علامت لڠكاڤوري، مجله بستان العاريفين، سورت خبر جاوي ڤرانقن دان مجله الامام .
10. ڤياڬم دان تيك س ڤماشهورن. چونتوهڽ سڤرتي توليسن ڤد تيك س چيري يڠ دباچكن كتيك ملنتيق سساورڠ ايت منجادي ڤمبسر.



حاصيل چاتتن ترسبوت جلس منونجوقكن بهاوا توليسن جاوي ڤد وقتو ايت دڬوناكن دڠن ملواس دالم اوروسن-اوروسن ڤنتيڠ سهيڠڬ دأڠڬڤ ساتو توليسن يڠ هيبت د كڤولاوان تانه ملايو دان نوسنتارا. ڤڠڬونأن يڠ ملواس ايت تله مناريق ڤرهاتين ڤنوليس-ڤنوليس تمڤتن دان لوار نڬري سڤرتي و.ڬ سهيللابر ﴿1925﴾ اونتوق منوليس بوكو ايۏولوتياون اوف ملي سڤيلليڠ، ر.ج. ويلكينسون دان وينستيدت دڠن تربيتن كاموس جاوي ملايو-ايڠڬريس ﴿1901،1903، 1913، 1939﴾ يڠ ماسيه مڠڬوناكن ۏرسي ايجأن جاوي توا. سهيڠڬ كيني ڤڽلارسن توليسن جاوي دبوات دري ماس كسماس اوليه توكوه ترسوهور جاوي ايايت احمد بن متهلوب اتاو لبيه دكنلي سباڬاي ڤق متهلوب. سومبڠن بلياو دالم اوسها ممرتبتكن توليسن جاوي ساڠت بسر ممندڠكن كراجأن مليسيا كيني سماكين ڬيات منچاري ساتو الترناتيف اونتوق مموليهكن توليسن جاوي سجق درڤد ڤريڠكت سكوله رنده .

Wednesday 27 November 2013

توليسن جاوي دالم ڤنديديقن

سجق ابد ك 15 دان ستروسڽ، ڤڠاجرن اسلام دالم بهاس ملايو دڠن مڠڬونا كتاب دان بوكو توليسن جاوي دأجر د مسجد، سوراو، مادراسه، سكوله ڤوندوق دان د رومه توك ڬورو د مرات تمڤت د مليسيا دان إندونيسيا. ڤنديديقن اسلام تراديسي اين ساڠت برڤڠاروه د كالڠن اورڠ ملايو
 
.

سماس زمان ڤنجاجاهن ايڠڬريس د مليسيا، ڤنديديقن اسلام ﴿اسلاميچ ستودايس﴾ تيدق دأجر د سكوله كراجأن، سام اد د سكوله ملايو اتاو د سكوله ايڠڬريس. تتاڤي توليسن جاوي دڬونا اونتوق مڠاجر ممباچ دان منوليس د سكوله ملايو درجه 1 - 6. كبڽقان موريد مسلم بلاجر اڬام اسلام د سكوله اڬام د سبله ڤتڠ، دڠن مڠڬونا بوكو توليسن جاوي.


اڤابيلا تانه ملايو منچاڤأي كمرديكأن ڤد 31 اوڬوس 1957، ڤرلمباڬان ڤرسكوتوان تانه ملايو يڠ بارو ممكتوبكن اڬام اسلام سباڬاي اڬام راسمي نڬارا، دان بهاس ملايو سباڬاي بهاس كبڠسأن. دڠن ايت ڤنديديقن اسلام دأجر سباڬاي ساله ساتو مات ڤلاجرن د سكوله. تتاڤي سكريڤ توليسن راسمي بهاس ملايو اياله سكريڤ رومي. توليسن جاوي سوده تيدق دأڠڬڤ ڤنتيڠ دالم اوروسن راسمي، ترماسوق دالم ڤنديديقن. اكتا بهاس كبڠسأن 1963، ﴿دان دكاجي سمولا 1967﴾، جوڬ مڠيعتراف سكريڤ رومي سباڬاي سكريڤ راسمي.

مسئله كلمهن ممباچ دان منوليس جاوي د كالڠن موريد سكوله رنده دان منڠه
دڠن ترمكتوبڽ رومي سباڬاي سكريڤ راسمي بهاس ملايو، مك سموا بوكو تيك س ترماسوق بوكو تيك س ڤنديديقن اسلام د سكوله رنده دان منڠه دتربيت دالم حروف رومي ساج. توليسن جاوي تيدق لاڬي دأجر د سكوله كراجأن ﴿1960﴾

دڠن اين مولاله مروسوتڽ كماهيرن موريد ممباچ دان منوليس جاوي. بهكن اد د انتارا ڤلاجر يڠ تيدق بلاجر د سكوله اڬام اسلام دسبله ڤتڠ، منداڤتي سوكر ممباچ القرءان. هاڽ د نڬري-نڬري سڤرتي جوهر، كلنتن دان سلاڠور يڠ ممڤوڽاءي سيستم ‘سكوله اڬام' ڽ سنديري يڠ ڤلاجر داڤت بلاجر اڬام اسلام دالم توليسن جاوي.
كموروسوتن اين برتروسن سهيڠڬ اول تاهون 1980ان. دسقن دري مشاركت ملايو برتمبه كوات سوڤاي توليسن جاوي دأجر سمولا د سكوله دان توليسن جاوي دڬونا اونتوق منربيت بوكو تيكس.




دالم تاهون 1982، كوريكولوم بارو سكوله رنده ﴿قبسر ﴾، مماسوقكن سمولا توليسن جاوي سباڬاي سباهاڬين دري ڤنديديقن اسلام اونتوق موريد تاهون 3 – 6، دان دأجر 30 مينيت سميڠڬو. ﴿سوكتن ڤلاجرن اڬام اسلام سكوله رنده، كمنترين ڤنديديقن، مليسيا 1982﴾. كسنڽ تنتوله امت ترحد. دسقن ماكين برتمبه اڤابيلا ڬجالا كموروسوتن ڤنديديقن اسلام د كالڠن ڤلاجر اسلام منيڠكت دان راماي يڠ تيدق بوليه ممباچ القرءان. ريسولوسي دالم ساتو كونۏينشن تنتڠ توليسن جاوي ڤد 8 – 11 اڤريل، 1984 د ترڠڬانو، مندسق كراجأن سوڤاي مماسوقكن سمولا توليسن جاوي دالم كوريكولوم سكوله. مراد محمد نور، كتوا ڤڠاره ڤلاجرن كتيك ايت ﴿1984﴾ مڠيشتهاركن بهاوا جاوي دماسوقكن سمولا دالم كوريكولوم سكوله، سباڬاي سباهاڬين درڤد ڤنديديقن اسلام
.


سباڬاي لڠكه يڠ دراستيق، ڤد 1986 سموا بوكو تيك س ڤنديديقن اسلام سكوله رنده دتربيتكن دالم توليسن جاوي دان تيدق لاڬي دالم توليسن رومي. مولاي تاهون 1988 سموا بوكو ڤنديديقن اسلام تيڠكتن 1 دان كمودين بوكو باڬي تيڠكتن ستروسڽ، دتربيتكن دالم توليسن جاوي. ڬورو اڬام اسلام دأره سوڤاي مڠڬونا توليسن جاوي دالم ڤڠاجرن مريك.

ڤروبهن يڠ مڠجوت اين مڠاكيبتكن تيڠڬي ڤراتوس ڤلاجر مسلم د سكوله رنده دان منڠه تيدق داڤت ممباچ بوكو تيك س جاوي، كران مريك تيدق مڠواساءي كماهيرن ممباچ دان منوليس جاوي. ڤڠتاهوان اسلام مريك ترحد، دان مينت مريك جوڬ رنده.
كلمهن موريد مسلم دالم ممباچ دان منوليس جاوي د ڤريڠكت سكوله رنده دان منڠه يڠ دكسن سجق تاهون 1980ان ايت برتروسن سهيڠڬ ك تاهون-تاهون 1990ان. د سيني دڤرتورونكن ببراڤ كاجين يڠ ريليۏن.
 
 

كاجين تينجاوان د كالڠن 112 ڬورو ڤنديديقن اسلام تيڠكتن 1 د سلاڠور اوليه سارين بن طالب دالم تاهون 1995 منداڤتي 75 % ڬورو مڽاتاكن سيڤروح درڤد ڤلاجر مريك تيدق بوليه ممباچ بوكو تيك س جاوي ڤنديديقن اسلام; 65-68% مڽاتاكن ڤلاجر مريك تيدق بوليه ممباچ قرءان دان حديث.
كاجين عيسىحق هراون دان حسن بصري ﴿1995﴾ تنتڠ ڤريستاسي جاوي ڤلاجر تيڠكتن 2 دان 4 د ببراڤ بواه سكوله د سلاڠور دان ڤهڠ منداڤتي لبيه 65% تيدق بوليه منوليس جاوي، دان لبيه 45% يڠ تيدق بوليه ممباچ تيك س جاوي. تيدق اد اوسها دان قاعده ‘ڤڠاجرن ڤموليهن جاوي' دجالنكن د سكوله.




كسن كلمهن ممباچ دان منوليس جاوي د سكوله رنده دان منڠه اياله موريد تيدق داڤت ممباچ بوكو تيك س ڤنديديقن اسلام يڠ دتوليس دالم حروف جاوي دان اين مڠورڠكن كاوڤايان مريك ممهمي كندوڠن ڤنديديقن اسلام; دان ڤنديديقن اسلام ايت كورڠ برمعنى كڤد مريك.

ج –قاف

اوسها اونتوق ممڤرباءيقي كلمهن جاوي اين دبوات دري سماس ك سماس، ترماسوق ڤڠاجرن ڤموليهن جاوي اوليه ڬورو د سستڠه سكوله. كلمهن اين دڤندڠ سريوس اوليه كراجأن كران اي اكن منجيجسكن ڤنديديقن دان ڤڠحياتن اسلام د كالڠن ڬينراسي مودا. ڤد 2004 كمنترين ڤلاجرن تله مموتوسكن اونتوق مڠاداكن ڤروڬرام خاص، يڠ ديناماكن ج-قاف باڬي مڠوكوهكن ڤڠاجرن - ڤمبلاجرن ڤنديديقن اسلام د سكوله رنده.

ڤروڬرام اين برتوجوان سوڤاي ڤد اخير انم تاهون ڤرسكولهن رنده، سموا موريد مڠواساءي حال-حال برايكوت:

ج – جاوي، بوليه ممباچ دان منوليس جاوي دڠن باءيق;

ق – قاتم قرءان: بوليه ممباچ دان قاتم قرءان

ا – بوليه ممباچ دان منوليس بهاس عرب ڤريڠكت اساس;

ف – مڠتاهوي دان مڠمالكن فرض عين.


ڤروڬرام ج-قاف اين برمولا ڤد تاهون 2006، تتاڤي ڤروجيك ڤرينتيسڽ برمولا ڤد تاهون 2005 د ببراڤ بواه سكوله رنده. ڤڠاجرن جاوي مروڤاكن كومڤونين ڤنتيڠ دالم ڤروڬرام ڤڠوكوهن ڤنديديقن اسلام اين. أوبجيكتيف ڤڠاجرن-ڤمبلاجرن جاوي اياله سوڤاي سموا موريد داڤت ممباچ دان منوليس سكريڤ جاوي دڠن باءيق سبلوم تمت تاهون 6 سكوله رنده. اين اكن ممبوليهكن مريك ممباچ بوكو تيك س ڤنديديقن اسلام دالم توليسن جاوي دان منوليس جواڤن دالم توليسن جاوي. تاهڤ 1 ﴿تاهون 1 – 3﴾ مروڤاكن وقتو ڤنتيڠ اونتوق ممبري اساس ممباچ دان منوليس جاوي كڤد موريد. دوا وقتو ﴿60 مينيت﴾ سميڠڬو دڤراونتوقكن اونتوق بلاجر جاوي